تقلای آمریکا برای تاسیس پایگاه نظامی در آسیای مرکزی

به گزارش راهبرد معاصر؛ در حالی که کمتر از دو ماه تا تحقق وعده جو بایدن مبنی بر خروج کامل نظامیان آمریکایی از افغانستان در بیستمین سالروز واقعه 11 سپتامبر زمان باقی مانده است، محافل نظامی-امنیتی پنتاگون با دیده­ی تردید به خروج کامل نظامیان از افغانستان نگریسته و با آگاهی از ضعف مفرط دولت مرکزی افغانستان و پیشروی­ های پی­ در­پی شبه‌­نظامیان طالبان، از ضرورت حمایت هوایی از دولت کابل، پس از خروج از افغانستان سخن به میان آورده ­اند. واگذاری زمام امور فرودگاه کلیدی کابل به ارتش ترکیه در همین راستا صورت پذیرفته است. در این میان ترجیح فرماندهی نظامی آمریکا بر ایجاد پایگاهی نظامی در نزدیکی خاک افغانستان است. پیشینه حضور نظامی آمریکا در آسیای مرکزی و نزدیکی این منطقه به افغانستان، موجب تمرکز پنتاگون بر تاسیس پایگاهی در این منطقه شده است.

از میان شش کشور همسایه افغانستان، امکان تاسیس پایگاهی در چین، ایران و پاکستان مقدور نبوده و سه کشور تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان و دو کشور دیگر آسیای مرکزی (قزاقستان و قرقیزستان) مورد توجه آمریکایی­ ها قرار گرفته است. تاکید بر تداوم مسیر انزواگرایانه از سوی ترکمنستان، نفوذ فزاینده روس ­ها در قزاقستان و عضویت همزمان قرقیزها در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان پیمان امنیت جمعی در کنار نفوذ بلامنازع مسکو و پکن در این کشور، عملا ازبکستان و تاجیکستان رو بعنوان دو کشور مد نظر پنتاگون قرار داده است.

حضور پایگاه نظامی روس­‌ها در تاجیکستان و وابستگی اقتصادی مفرط به مسکو موجب شده تا علی رغم همکاری­ های گاه و بی­گاه نظامی میان دوشنبه با واشنگتن، امام علی رحمان از پذیرش حضور نظامیان آمریکایی بدلیل خشم مسکو و پکن سر باز زند. در این میان، پیشینه استقرار نظامیان آمریکایی در پایگاه هوایی "کارشی-خان آباد" ازبکستان و خروج تاشکند از پیمان امنیت دسته جمعی و فاصله­ گیری این کشور از مواضع مسکو، موجب گردیده، تا ازبکستان به محتمل­ ترین مکان برای تاسیس پایگاه آمریکایی ­ها در آسیای مرکزی بدل شود. ترمیم وضعیت حقوق بشر در تاشکند از زمان استقرار میرضیایف در کاخ ریاست جمهوری، چراغ سبز او به تلطیف مناسبات با غرب و نقش آفرینی در افغانستان جهت ممانعت از سرریز تروریست ­ها و موادمخدر به خاک ازبکستان، یحتمل به تاسیس پایگاه نظامیان آمریکایی در این کشور منتهی خواهد شد.

پیامد تاسیس چنین پایگاهی در وهله­ ی اول به منزله ورود به حیات خلوت روسیه قلمداد شده؛ از همین روست که مسکو از اِعمال هرگونه فشاری بر تاشکند جهت عقب نشینی از این تصمیم دریغ نخواهد ورزید. معاون وزارت خارجه روسیه با بالا گرفتن تلاش‌های آمریکا در این زمینه بار دیگر درباره استقرار نظامیان آمریکایی در کشورهای همسایه افغانستان و آسیای مرکزی به مقامات واشنگتن هشدار داد و اعلام کرده است که این اقدام احتمالی پذیرفتنی نیست. «سرگئی ریابکوف» در جدیدترین موضع مسکو اعلام نموده که در دیدار اخیر پوتین با بایدن، رئیس جمهور روسیه به همتای آمریکایی‌اش این پیام را بطور روشن انتقال داده است. ریابکوف اظهارداشت: «ما به آمریکایی‌ ها بطور مستقیم و روشن گفتیم که این کار بسیاری چیزها را نه تنها در درک ما از اینکه در آسیای مرکزی چه اتفاق می‌افتد را تغییر خواهد داد، بلکه روابط ما با آمریکا را نیز تغییر می‌دهد».

از زمان فروپاشی شوروی، تلاش برای مهار دوچندان روسیه از طریق نزدیکی به جمهوری­ های سابق شوروی در دستور کار آمریکا و ناتو قرار داشته است. پیامد دوم به افزایش رقابت­ های اقتصادی میان واشنگتن و پکن در آسیای مرکزی باز می­ گردد. از ازبکستان به عنوان کشوری کلیدی در مسیر "کمربند اقتصادی راه ابریشم" چین نام برده می ­شود. سیاست مهار چین و توجه ویژه بر همسایگان این کشور از زمان باراک اوباما در صدر اولویت سیاست­ های بین­ المللی واشنگتن قرار گرفته است. خروج تدریجی آمریکایی­ ها از خاورمیانه و افغانستان در همین راستا قابل ارزیابی است. پیامد سوم چنین تصمیمی، به دلگرمی محسوس شرکای افغانِ آمریکا باز می­گردد. حضور فیزیکی جنگنده ­ها و نظامیان آمریکایی در شمال افغانستان، به زعم کابل، نقشی بسزا در ممانعت از خُلف وعده احتمالی طالبان از توافق حاصله با طرف آمریکایی ایفا خواهد نمود.